Gorbaczow
Michaił Gorbaczow
Ostatni z pierwszych sekretarzy Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i pierwszy prezydent ZSRR, Michaił Siergiejewicz Gorbaczow.
Michaił Gorbaczow to jedna z najważniejszych postaci politycznych drugiej połowy XX wieku. Był radzieckim urzędnikiem, sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) w latach 1985–1991 i prezydentem Związku Radzieckiego w latach 1988–1991. Jego wysiłki na rzecz demokratyzacji systemu politycznego swojego kraju i decentralizacji gospodarki doprowadziły do upadku komunizmu i rozpadu ZSRR w 1991 roku. Po części dlatego, że zakończył powojenną dominację Związku Radzieckiego w Europie Wschodniej, Gorbaczow otrzymał w 1990 roku Pokojową Nagrodę Nobla.
Gorbaczow a Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego
Gorbaczow został członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w 1971 roku, a w 1978 roku został Sekretarzem ds. Rolnictwa. Kandydatem na członka Biura Politycznego został w 1979 r., a faktycznym jego członkiem w 1980 r. Jego głównym celem krajowym było ożywienie gospodarki radzieckiej, która wówczas była w zastoju. W tym celu wezwał do szybkiej modernizacji technologicznej i zwiększenia produktywności pracowników, a także próbował uczynić uciążliwą sowiecką biurokrację bardziej wydajną i elastyczną.
Gorbaczow i koniec zimnej wojny
W latach 1987–88 przystąpił do inicjowania głębszych reform radzieckiego systemu gospodarczego i politycznego. W ramach nowej polityki głasnosti („otwartości”) nastąpiła wielka kulturowa odwilż: znacznie poszerzono swobodę wypowiedzi i wymiany informacji; prasie i mediom pozwolono na bezprecedensową szczerość w reportażach i krytyce; dziedzictwo stalinowskiego totalitaryzmu zostało ostatecznie całkowicie odrzucone przez rząd.
W ramach polityki pierestrojki („restrukturyzacji”) podjęto pierwsze skromne próby demokratyzacji sowieckiego systemu politycznego; w niektórych wyborach na stanowiska partyjne i rządowe wprowadzono konkursy obejmujące wielu kandydatów oraz tajne głosowanie.
W 1989 roku Gorbaczow został wybrany na przewodniczącego Rady Najwyższej ZSRR i tym samym uzyskał stanowisko głowy państwa. Gorbaczow był jednym z najważniejszych inicjatorów szeregu wydarzeń pod koniec 1989 i 1990 roku, które zmieniły strukturę polityczną Europy i zapoczątkowały koniec zimnej wojny.
Przez cały rok 1989 wykorzystywał każdą okazję, by wyrazić swoje poparcie dla obozów reformistycznych w krajach bloku wschodniego, a kiedy komunistyczne reżimy w tych krajach upadły jak klocki domina pod koniec owego roku, Gorbaczow milcząco zgodził się na ich upadek.
W pożegnalnym przemówieniu skierowanym do narodu Gorbaczow wskazał, że niedawne powstanie WNP było głównym motywem jego rezygnacji, twierdząc, że jest „zaniepokojony faktem, że ludzie w tym kraju przestają być obywatelami wielkiego mocarstwa i konsekwencje mogą być bardzo trudne dla nas wszystkich ”.
W słowach, czasem pełnych dumy, a czasem urazy, Gorbaczow stwierdził, że oto jest szczyt jego osiągnięć. Mówił, że nadzorował podróż Związku Radzieckiego wzdłuż „ścieżki demokracji”. Jego reformy „skierowały” gospodarkę komunistyczną „w stronę gospodarki rynkowej”. Oświadczył, że naród rosyjski „żyje w nowym świecie”, w którym „położył kres zimnej wojnie i wyścigowi zbrojeń”. Przyznając, że „popełniono błędy”, Gorbaczow pozostał mimo to nieugięty i „nigdy nie żałował” polityki, którą prowadził.
Michaił Gorbaczow jedyny sowiecki przywódca, który podpisał własną rezygnację
Przez sto lat radzieccy i rosyjscy przywódcy albo piastowali swoje stanowiska do śmierci, albo opuszczali je dopiero gdy mieli zamiar odejść na spokojną, prywatną emeryturę. Jedynym wyjątkiem od tej reguły był Michaił Gorbaczow.
Po tym, jak był świadkiem upadku rządzonego przez siebie kraju i przekazał władzę jednemu ze swoich przeciwników politycznych, Gorbaczow wykorzystał swój status jednego z najpopularniejszych polityków na świecie, aby jednocześnie zarabiać na własne życie i intensywnie zbierać fundusze na projekty badawcze oraz z zakresu usług publicznych. Wielokrotnie próbował też odzyskać autorytet polityczny w swojej ojczyźnie.
Większość liderów sowieckich rządów rządziła aż do śmierci - lub, jak Nikita Chruszczow, nie miała wyboru w kwestii odejścia z polityki. Pierwszy i ostatni prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow podpisał własną rezygnację w grudniu 1991 r., po sześciu latach sprawowania władzy. Jak później wspominał Gorbaczow, rezygnacja właściwie go rozśmieszyła - to było tak, jakby sam siebie zwolnił z pracy.
Gorbaczow podał się do dymisji kilka tygodni po podpisaniu Porozumień Białowieskich, które zastąpiły Związek Radziecki znacznie luźniejszą Wspólnotą Niepodległych Państw. Od tego czasu obserwował rozwój postsowieckiej Rosji, bezpośredniego spadkobiercy ZSRR, na różnych jego etapach.
Widział, jak Michaił Chodorkowski stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi w kraju - i bronił go, kiedy ten został zesłany do syberyjskiej kolonii karnej. Nadal nie zawarł pokoju ze swoim głównym przeciwnikiem politycznym, Borysem Jelcynem, który zajął miejsce Gorbaczowa na Kremlu. Wziął jednak udział w pogrzebie Jelcyna i stanął w kolejce ze wszystkimi innymi w tłumie, nawet skierowano go do wejścia dla VIP-ów . Jego stosunki z Władimirem Putinem bywały zmienne, od przesadnego szacunku do wyzywającej obojętności. Działał w polityce, filantropii i rozwoju mediów, ale zawsze był bardziej popularny na Zachodzie niż w swojej ojczyźnie.
W rzeczywistości stracił wiele ze swojej władzy i prestiżu w Związku Radzieckim jeszcze przed utworzeniem WNP. Gospodarka była niestabilna. Nikt nie wydawał się zadowolony z Gorbaczowa - niektórzy przeciwnicy domagali się jeszcze większej wolności politycznej, podczas gdy twardogłowi politycy w jego rządzie sprzeciwiali się jakiemukolwiek reformizmowi. W sierpniu 1991 r. przeżył próbę zamachu stanu tylko dzięki pomocy prezydenta Federacji Rosyjskiej Borysa Jelcyna.
Po nieudanym puczu Jelcyn stał się głośnym krytykiem powolnego tempa reform gospodarczych i politycznych w kraju. Gdy władza przeciekła Gorbaczowowi przez palce, Jelcyn przejął Kreml i inne instytucje rządu radzieckiego i zastąpił flagę ZSRR flagą Rosji. Po ponad 70 latach od jego powstania Związek Radziecki - największy wróg Ameryki w czasie zimnej wojny - przestał istnieć.
Pozostał aktywny w życiu publicznym jako mówca i członek różnych think tanków, zarówno światowych, jak i rosyjskich. W 2006 roku wraz z rosyjskim miliarderem i byłym prawnikiem Aleksandrem Lebiediewem kupił blisko połowę niezależnej gazety Nowaja Gazieta, której redakcja znana była ze skłonności do rzucenia wyzwania polityce Kremla. 30 września 2008 roku ogłoszono, że Gorbaczow i Lebiediew tworzą nową partię polityczną.
Gorbaczow mieszka sam. Wszyscy członkowie jego rodziny przenieśli się do Niemiec, a były przywódca ZSRR otrzymuje pomoc w domu tylko od wynajętej pokojówki i agentów Federalnej Służby Ochrony, którzy są ustawowo przypisani byłym prezydentom.
Gorbaczow cytaty
„Jeśli to, co zrobiłeś wczoraj nadal wydaje ci się ważne, to znak, że niewiele dzisiaj zdziałałeś”.
„Jeśli nie ja, to kto? A jeśli nie teraz, to kiedy? ”
„Mur berliński był oznaką sprzeczności na świecie i znakiem radykalnych zmian, które dotknęły większość ludzkości... Ale droga do zniesienia tej sprzeczności była długa i bolesna ”.
