Behawioryzm

Behawioryzm odnosi się do podejścia psychologicznego, które kładzie nacisk na naukowe i obiektywne metody badawcze. Podejście to dotyczy jedynie obserwowalnych zachowań bodźcowo-reakcyjnych, a wszystkie zachowania są przyswajane poprzez interakcję z otoczeniem.

Czasami mówi się, że "zachowanie jest tym, co robią żywe organizmy". Behawioryzm zbudowany jest na tym założeniu, a jego celem jest promowanie naukowych badań nad zachowaniami organizmów. Nie grup społecznych, nie kultur. Ale poszczególnych ludzi i zwierząt. W tym tekście rozważymy różne rodzaje behawioryzmu. Rozważymy wkład behawioryzmu w badanie zachowań a szczególną uwagę poświęcimy tzw. "radykalnemu behawioryzmowi" B. F. Skinnera (1904-90). Szczególną (nie wyłączną) uwagę warto poświęcić Skinnerowi, ponieważ jest on behawiorystą, któremu filozofowie i naukowcy poświęcają najwięcej uwagi. Od Skinnera można również wyciągnąć ogólne wnioski na temat postępowania w naukach behawioralnych w ogóle.

Behawioryzm jako ruch badawczy

Ruch behawiorystów rozpoczął się w 1913 roku, kiedy to John Watson napisał artykuł zatytułowany "Psychologia - jak behawiorysta ją postrzega", w którym przedstawił szereg podstawowych założeń dotyczących metodologii i analizy behawioralnej.

Behawioryzm - podstawowe założenia

Nie ma nic naprawdę ekscytującego w luźnym zrozumieniu behawioryzmu. Wzbogaca on dowody behawioralne, prawdopodobnie nieuchronną przesłankę nie tylko w naukach psychologicznych, ale także w zwykłym dyskursie na temat umysłu i zachowania. O tym, w jaki sposób dowody behawioralne powinny być "zantronizowane" (zwłaszcza w nauce), można dyskutować. Ale sama intronizacja nie jest kwestionowana.

• Wszelkiego rodzaju zachowań uczymy się od otoczenia

• Behawioryzm podkreśla rolę czynników środowiskowych w wpływaniu na zachowanie, z wykluczeniem czynników wrodzonych lub odziedziczonych. To sprowadza się zasadniczo do skupienia się na uczeniu się.

• Uczyliśmy się nowych zachowań poprzez klasyczne uwarunkowania (wspólnie znane jako "teoria uczenia się").

• Gdy rodzimy się nasz umysł to "tabula rasa"

• Psychologia powinna być postrzegana jako nauka

• Teorie muszą być poparte danymi empirycznymi uzyskanymi poprzez uważną i kontrolowaną obserwację oraz pomiar zachowania.

Watson (1913) stwierdził, że:

Psychologia to czysto obiektywna, eksperymentalna i stanowi gałąź nauk przyrodniczych. Jej teoretycznym celem jest przewidywanie i kontrola". (s. 158). Elementy teorii powinny być jak najprostsze a behawioryści proponują stosowanie definicji operacyjnych (definiowanie zmiennych w kategoriach obserwowalnych, mierzalnych zdarzeń). Behawioryzm dotyczy przede wszystkim zachowań możliwych do zaobserwowania, w przeciwieństwie do wydarzeń wewnętrznych, takich jak myślenie i emocje:

Podczas gdy behawioryści często akceptują istnienie poznań i emocji, wolą nie badać ich, ponieważ tylko obserwowalne (tzn. zewnętrzne) zachowanie może być obiektywnie i naukowo mierzone. Dlatego też wydarzenia wewnętrzne, takie jak myślenie, nie powinny być wyjaśniane za pomocą pojęć behawioralnych (lub w analizie całkowicie wyeliminowane).

Niewielka jest różnica między uczeniem się, które ma miejsce u ludzi, a uczeniem się, które ma miejsce u zwierząt. Nie ma fundamentalnej (jakościowej) różnicy pomiędzy zachowaniem człowieka i zwierzęcia. Dlatego też badania mogą być prowadzone zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach.

W konsekwencji szczury i gołębie stały się podstawowym źródłem danych dla behawiorystów, ponieważ ich środowisko można było łatwo kontrolować.

W behawioryźmie zachowanie jest wynikiem reakcji na bodźce.

Wszystkie zachowania, bez względu na to, jak złożone, można zredukować do prostego skojarzenia bodziec-reakcja. Watson opisał cel psychologii jako:

Przewidzieć jaka reakcja będzie miała miejsce, biorąc pod uwagę bodziec, lub biorąc pod uwagę reakcję, określić, jaki spowodował ją bodziec. (1930, p. 11).

Rodzaje behawioryzmu

Historycznie najistotniejszym rozróżnieniem między rodzajami behawioryzmu jest podział na oryginalny "metodologiczny behawioryzm" Watsona a formami behawioryzmu inspirowane jego pracą, znanymi wspólnie jako neobehawioryzm (np. radykalny behawioryzm).

Metodologiczny behawioryzm

• Artykuł Watsona jest często nazywany 'manifestem behawiorystów', w którym Watson (1913, s. 158) nakreśla zasady wszystkich behawiorystów:

• Psychologia jak uważa behawiorysta jest to czysto obiektywna, eksperymentalna gałąź nauk przyrodniczych.

• Jej teoretycznym celem jest przewidywanie i kontrola zachowania.

• Introspekcja nie stanowi istotnej części jej metod, a wartość naukowa jej danych nie zależy od gotowości, z jaką nadają się one do interpretacji w kategoriach świadomości.

Psychologiczny behawioryzm

Ma on na celu wyjaśnienie zachowań ludzi i zwierząt w zakresie zewnętrznych bodźców fizycznych, reakcji, historii uczenia się i (dla niektórych rodzajów zachowań) wzmocnień. Psychologiczny behawioryzm jest obecny w pracach Iwana Pawłowa (1849-1936), Edwarda Thorndike'a (1874-1949), a także Watsona. Jego najpełniejszym i najbardziej wpływowym wyrazem jest praca B. F. Skinnera nad planami wzmocnień.

Radykalny behawioryzm

Radykalny behawioryzm został stworzony przez B.F Skinnera . Skinner zgodził się z założeniem metodologicznego behawioryzmu, że celem psychologii powinno być przewidywanie i kontrolowanie zachowań.

Jednak radyklany behawioryzm oskarżany jest o zarówno ubóstwo konceptualne jak i teoretyczne i o zbyt dużą restrykcyjność spojrzenia, a przede wszystkim o ignorowanie sporej części zdarzeń prywatnych (wewnętrznych).

Analityczny behawioryzm

Analityczny lub logiczny behawioryzm jest teorią w filozofii o znaczeniu lub semantyce terminów lub koncepcji mentalnych. Mówi ona, że samo pojęcie stanu lub kondycji psychicznej jest pojęciem behawioralnego usposobienia lub rodziny behawioralnych tendencji, widocznym w tym, jak człowiek zachowuje się w jednej sytuacji, a nie w innej. Kiedy przypisujemy komuś przekonanie, na przykład, nie mówimy, że znajduje się w określonym stanie wewnętrznym lub kondycji. Zamiast tego charakteryzujemy daną osobę pod kątem tego, co może ona robić w określonych sytuacjach lub interakcjach środowiskowych. Analityczny behawioryzm można znaleźć w pracach Gilberta Ryle'a (1900-76) i późniejszych pracach Ludwiga Wittgensteina (1889-51) (jeśli nie bez kontrowersji w interpretacji, to w przypadku Wittgensteina).

Behawioryzm i jego polularność

Wśród psychologów behawioryzm był jeszcze bardziej popularny niż wśród filozofów. Oprócz Pavlova, Skinnera, Thorndike'a i Watsona na liście behawiorystów wśród psychologów znaleźli się m.in. E. C. Tolman (1886-1959), C. L. Hull (1884-52) i E. R. Guthrie (1886-1959). Tolman, na przykład, pisał, że "wszystko, co ważne w psychologii ... można badać w zasadzie poprzez ciągłą eksperymentalną i teoretyczną analizę determinantów zachowania szczurów w wybranym punkcie labiryntu" (1938, s. 34).

Behawioryści tworzyli czasopisma, zorganizowane społeczeństwa i zakładali programy dyplomowe z psychologii, odzwierciedlające behawioryzm. Behawioryści zorganizowali się w różnego rodzaju klastry badawcze, których różnice wynikały m.in. z różnych podejść do kondycjonowania i eksperymentowania. Niektóre klastry zostały nazwane w następujący sposób: "eksperymentalna analiza zachowań", "analiza zachowań", "analiza funkcjonalna" i oczywiście "radykalny behawioryzm". Oznaczenia te odpowiadały niekiedy tytułom wiodących towarzystw i czasopism behawioralnych, w tym Society for the Advancement of Behavior Analysis (SABA) oraz Journal of the Experimental Analysis of Behavior (założony w 1958 roku), a także Journal of Applied Behavior Analysis (założony w 1968 roku).

Behawioryzm generował rodzaj terapii zwany terapią behawioralną (zob. Rimm i Masters 1974; Erwin 1978). Opracował techniki zarządzania zachowaniami dla dzieci z autyzmem (patrz Lovaas i Newsom 1976) oraz symboliczne oszczędności dla zarządzania przewlekłymi schizofrenikami (patrz Stahl i Leitenberg 1976). Skłoniło to do dyskusji o tym, jak najlepiej zrozumieć zachowanie się zwierząt innych niż człowiek oraz o znaczeniu badań laboratoryjnych dla naturalnego środowiska występowania zachowań zwierząt (patrz Schwartz i Lacey 1982).

Behawiorysta - praca z dziećmi

Dzieci z poważnymi zaburzeniami emocjonalnymi, agresją i zaburzeniami zdrowia psychicznego, takimi jak lęk i depresja, często mają problemy z postępami w nauce. Nierzadko zdarza się, że uczniowie ci potrzebują wsparcia behawioralnego. W takich przypadkach, zespół zajmujący się tworzeniem indywidualnego programu edukacyjnego (IEP) może stwierdzić, że potrzebuje pomocy specjalisty - behawiorysty.

W USA behawioryści pracują przede wszystkim jako konsultanci. Podczas gdy niektóre okręgi wyznaczyły specjalistów ds. zachowania, większość behawiorystów posiada certyfikaty kliniczne i świadczy usługi w zależności od zapotrzebowania. Behawioryści są przede wszystkim liderami zespołów opracowujących indywidualne programy edukacyjne , a nie instruktorami. Ich rolą jest pomoc zespołom IEP w tworzeniu planów zarządzania zachowaniami, które wpływają na uczenie się ucznia; pracują oni z zespołem, aby zapewnić kompleksowe podejście do zarządzania zachowaniami, które obejmuje ocenę, zbieranie danych, interwencje i regularne monitorowanie.

Poniżej linki organizacji zrzeszających behawiorystów:

• Behavior Analyst Certification Board

• Autism Speaks (Applied Behavior Analysis)

• The Council for Exceptional Children

Behawiorysta - praca ze zwierzętami

Ci behawioryści pracują z klientami, aby pomóc im w zarządzaniu, modyfikowaniu i zapobieganiu problemowym zachowaniom u zwierząt domowych. Behawioryści to specjalnie wyszkoleni eksperci w zakresie zasad zachowania zwierząt i uczenia się zwierząt z zestawem popartych naukowo narzędzi, takich jak modyfikacja zachowania. Pomogą oni zidentyfikować przyczynę problematycznych zachowań Twojego psa, a następnie stworzą indywidualny plan leczenia, nauczą Cię, jak z powodzeniem je przeprowadzać, a następnie pomogą Ci w radzeniu sobie z problemami, które mogą wystąpić po drodze.

Podobnie jak w przypadku profesjonalnego szkolenia psów, dziedzina zachowania zwierząt jest nieuregulowana i, niestety, każdy może nazwać siebie behawiorystką, bez względu na wykształceniec czy umiejętności. Ważne jest, aby szukać profesjonalistów z odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem. Należy wziąć pod uwagę osoby, które posiadają certyfikat uznanej organizacji. Ponadto, istnieją różne poziomy wiedzy specjalistycznej w tej dziedzinie, od trenerów, którzy pracują z psami z problemami behawioralnymi, poprzez konsultantów behawioralnych, aż po certyfikowanych behawiorystów użytkowych zwierząt i certyfikowanych behawiorystów weterynaryjnych.

W USA działają np: Rada Certyfikacyjna Profesjonalnych Trenerów Psów (CCPDT) oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Doradców ds. Zachowania Zwierząt (IAABC). To dwie profesjonalne organizacje, które certyfikują behawiorystów specjalizujących się w zagadnieniach związanych z psami. Certyfikacja pomaga upewnić się, że zatrudniona osoba posiada kluczowe umiejętności i wiedzę, a zarówno CCPDT jak i IAABC wymagają od swoich behawiorystów ponownej certyfikacji co trzy lata, aby byli na bieżąco z najnowszymi badaniami i metodami.

Behawiorystyka

Terminu behawiorystyka używa się najczęściej w połączeniu: “behawiorystyka zwierząt” w znaczeniu “psychologia zwierząt”. Terminem behawiorystyka okreslać można np. kierunki studiów lub specjalistyczne kursy.

Zachęcam Cię do dowiedzenia mojego bloga o zarządzaniu i przywództwie

Jak być pewnym siebie i uporać się z niską samooceną?

Jak rozwiązywać problemy? Pytania ułatwiające rozwiązywanie problemów

Jak zwiększyć wydajność. 14 kluczowych kroków ku większej wydajności i skuteczności.

Jak się zmotywować mając przed sobą duży cel?

6 rzeczy, których nigdy nie warto robić

Jak wyglądać na pewnego siebie?

Behawioryzm literatura polskojęzyczna

I. KUSTRZEBA Znak i znaczenie w psychologii behawiorystycznej, Warszawa 1967;

J.B. WATSON Behawioryzm oraz psychologia, jak widzi ją behawiorysta, Warszawa 1990.

Behawioryzm literatura zagraniczna

Alissa D. Eischens (2003). Behaviorism: More than a Failure to Follow in Darwin’s Footsteps. Northwestern University.

Andrew Stables, Stephen Gough. (2006). Toward a Semiotic Theory of Choice and of Learning. Educational Theory. Urbana: Vol. 56, Iss. 3; pg. 271.

Charlotte Hua Liu & Robert Mathew. (2005). Vygotsky’s Philosophy: Constructivism and Its Critics Examined. International Education Journal, 6(3), 386-399.

Claudia Winkler. (2003). Child Experiments. Public Interest. Washington. Iss.153, pg. 105.

David P. Barash. (2005). B.F. Skinner, Revisited. The Chronicle of Higher Education. Washington. Vol. 51, Iss. 30; pg. B.10.

J H Wearden. (2006). About skinner and time: behavioranalytic contributions to research on animal timing. Journal of the Experimental Analysis of Behavior. Bloomington. Vol. 85, Iss. 1; pg. 125

Henry D Schlinger. Skeptic. ( 2005). How The Human Got Its Mind. Skeptic. Altadena: Vol.11, Iss. 4; pg. 48. Henry Plotkin. (2003). We-intentionality: An essential element in understanding human culture. Perspectives in Biology and Medicine. Chicago.Vol. 46, Iss. 2; pg. 283.

Behawioryzm kwartalniki naukowe:

ABAI Journals
Journal of the Experimental Analysis of Behavior