Jak pokonać syndrom grupowego myślenia w Twoim zespole?

Czy czułeś kiedyś potrzebę zabrania głosu na spotkaniu, ale zrezygnowałeś, żeby nie wyglądało to jak hamowanie grupowego wysiłku? A może przewodziłeś zespołowi, którego członkowie niechętnie wyrażali własne opinie? Pewnie tak.

Syndrom grupowego myślenia występuje szczególnie często wtedy, gdy grupa wyżej ceni harmonię i spójność poglądów niż dokładną analizę sytuacji i krytyczną ocenę podejmowanych działań. Powoduje on, że poszczególni członkowie grupy bezwiednie kierują się słowami lidera silnie zniechęcają się do kwestionowania konsensusu.

Syndrom grupowego myślenia (Groupthink) to termin stworzony przez psychologa społecznego Irvinga Janisa (1972). Występuje on, gdy grupa podejmuje błędne decyzje, ponieważ kolektywne naciski prowadzą do pogorszenia sprawności umysłowej, oceny rzeczywistości i moralnego osądu. Grupy dotknięte tym zjawiskiem ignorują alternatywy i mają tendencję do podejmowania irracjonalnych działań.Grupa jest szczególnie narażona na ów syndrom, gdy jej członkowie mają podobne doświadczenia życiowe, gdy jest odizolowana od opinii zewnętrznych i gdy nie ma w niej jasnych zasad podejmowania decyzji.

Jak rozpoznać syndrom grupowego myślenia?

Janis uważa, że zjawisko to ma miejsce, gdy:

grupa ma silnego lidera potrafiącego wpływać na innych,

 występuje wysoki poziom spójności grupowej,

 istnieje silny nacisk z zewnątrz na podjęcie „tej właściwej” decyzji.

Dziś już powszechnie wiadomo, że zachowania tego typu występują w wielu sytuacjach, typach grup i konfiguracjach zespołów. Ważne jest więc, aby zwracać uwagę na kluczowe przejawy grupowego myślenia.

Przejawy syndromu grupowego myślenia

Janis udokumentował osiem objawów tego zjawiska:

Złudzenie niezniszczalności – powoduje nadmierny optymizm, który zachęca do podejmowania niezwykle ryzykownych decyzji.

Zbiorowa racjonalizacja – członkowie grupy ignorują ostrzeżenia i nie analizują głębiej ich przesłanek.

Wiara w wewnętrzną moralność – członkowie zespołu wierzą w słuszność obranej drogi i w związku z tym ignorują etyczne lub moralne konsekwencje swoich decyzji.

Stereotypizacja grup zewnętrznych – negatywna opinia na temat „przeciwnika” sprawia, że skuteczne reagowanie na konflikty wydaje się niepotrzebne.

Bezpośrednie naciski na osoby o innych poglądach – członkowie są pod presją, aby nie wyrażać argumentów przeciwko poglądom przyjętym przez grupę.

Autocenzura – wątpliwości i odstępstwa od postrzeganego konsensusu grupowego nie są wyrażane.

Złudzenie jednomyślności – zakłada się, że większość poglądów i ocen jest jednomyślna.

Samozwańczy „strażnicy” – niektórzy członkowie „chronią” grupę i lidera przed informacjami problematycznymi lub sprzecznymi z ideologią, poglądami i decyzjami grupy.

Kiedy powyższe objawy występują w grupie, która próbuje podjąć decyzję, istnieje pewne ryzyko wystąpienia tego zjawiska, choć nie musi do tego dojść. Myślenie grupowe występuje zwłaszcza wtedy, gdy grupy są wysoce spójne i działają pod znacznym naciskiem na podejmowanie słusznych decyzji.

Kiedy naciski na jednomyślność wydają się zbyt przytłaczające, członkowie grup są mniej zmotywowani, aby realistycznie oceniać dostępne alternatywne drogi działania. Naciski te prowadzą do niedbalstwa w podejmowaniu decyzji  i irracjonalnego myślenia, ponieważ grupy doświadczające syndromu grupowego myślenia nie biorą pod uwagę wszystkich alternatyw i starają się bezwarunkowo zachować jednomyślność. Prawdopodobieństwo, że decyzje podejmowane w takiej sytuacji zaowocują pomyślnymi wynikami, jest niewielkie.

Jak przezwyciężyć syndrom grupowego myślenia?

Jeśli jednak ów syndrom nabierze siły, ważne jest, aby go szybko rozpoznać, dzięki czemu można będzie go pokonać i szybko powrócić do skutecznego działania.

Aby tego dokonać, wykonaj następujące kroki:

Nawet gdy procesy decyzyjne w grupie przebiegają prawidłowo, uważaj na oznaki myślenia grupowego, żeby zawczasu się z nim uporać.

Jeśli występują oznaki myślenia grupowego, omów je ze wszystkimi. Gdy problem zostanie zidentyfikowany, grupa może swobodniej i bardziej świadomie podejmować decyzje.

 Oceń bezpośrednie zagrożenia związane z każdą decyzją oraz konsekwencje jej podjęcia dla grupy i klientów. Jeśli ryzyko jest wysokie, upewnij się, że podejmujesz kroki w celu pełnego potwierdzenia jakiejkolwiek decyzji przed jej realizacją.

 W razie potrzeby poszukaj wsparcia z zewnątrz, uzyskaj więcej informacji z innych źródeł i podważaj utarte założenia. Użyj powyższych punktów jako pretekstu do diagnozowania kwestii, które powinny się zmienić.

Wprowadź formalne techniki grupowe i narzędzia podejmowania decyzji, jak te wymienione powyżej, aby uniknąć przejawów myślenia grupowego w przyszłości.

Jak nabyć odporność na syndrom myślenia grupowego?

Eksperci badający proces podejmowania decyzji stwierdzili, że można zapobiec myśleniu grupowemu, stosując niektóre z następujących środków zaradczych:

a) Lider powinien przypisać każdemu członkowi zespołu rolę krytyka.

b) Lider powinien unikać określania preferencji i oczekiwań już na samym początku.

c) Każdy członek zespołu powinien regularnie dyskutować o grupowych opiniach
z zaufanym współpracownikiem i zgłaszać się do grupy, relacjonując jego reakcję.

d) Na każde posiedzenie należy zaprosić jednego lub więcej ekspertów. Ich wizyty muszą być odpowiednio rozłożone w czasie. Należy zachęcać ekspertów do kwestionowania poglądów członków zespołu.

e) Przynajmniej jeden członek zespołu (posiadający odpowiednią wiedzę) powinien wejść
w rolę adwokata diabła, kwestionując wszelkie założenia i plany.

f) Lider powinien upewnić się, że odpowiednia ilość czasu została poświęcona na zbadanie sygnałów ostrzegawczych.

Powodzenia!

Michał

Autor: dr Michał Chmielecki, prof.

Jestem autorem bestsellerowych książek. Od ponad 15 lat doradzam firmom, prowadzę warsztaty i coaching w zakresie kompetencji przywódczych. Mam nadzieję, że Projekt Przywództwo pomoże Ci rozwijać wiedzę w zakresie komunikacji i przywództwa oraz zainspiruje Cię  do wdrażania zmian i ciągłego rozwoju. 

P.S. Jak zawsze zapraszam Cię do dołączenia do moich kanałów w mediach społecznościowych. Dziękuję za poświęcony czas!

Artykuły, które mogą Ci się spodobać

Pytania ułatwiające rozwiązywanie problemów

Jak zwiększyć kreatywność zespołu?

Jak efektywnie zarządzać zespołem?